آزمایش بیلی روبین خون چیست؟
آزمایش بیلی‌روبین خون یا Bilirubin test، میزان بیلی‌روبین در خون را اندازه گیری می کند و معیاری برای تشخیص سلامت کبد است.
آزمایش بیلی روبین خون چیست؟
آزمایش بیلی‌روبین خون یا Bilirubin test، میزان بیلی‌روبین در خون را اندازه گیری می کند. بیلی‌روبین ماده ای مایل به زرد و قهوه ای است که در طی روند طبیعی تجزیه سلول های قرمز خون به عنوان یک محصول جانبی تولید می شود. این ماده در صفراوجود دارد. صفرا در کبد تولید شده و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود، سپس به منظور تسهیل تجزیه چربی غذا در روده کوچک آزاد می شود. اگر کبد سالم باشد، بیشتر بیلی‌روبین را از خون پاکسازی می کند. در صورت آسیب دیدگی کبد، بیلی‌روبین از کبد خارج شده و به خون نشت می کند. ورود مقدار زیادی بیلی‌روبین به جریان خون، می تواند باعث زردی شود. به عبارتی دیگر نشت بیلی‌روبین در خون باعث زرد شدن پوست و چشم ها می‌شود. علائم زردی همراه با آزمایش خون بیلی‌روبین، می تواند به پزشک در تشخیص بیماری های کبدی کمک کند.
بیلی روبین به دو صورت در جریان خون مشاهده می شود.
۱) بیلی‌روبین غیر مستقیم (غیرکونژوگه): این فرم نامحلول بوده در آب حل نمی شود. بیلی‌روبین غیر مستقیم از طریق جریان خون به کبد رفته در آنجا به فرم محلول در آب تبدیل می شود.
2) بیلی‌روبین مستقیم (کونژوگه): همان بیلی‌روبین محلول است که توسط پروسه شیمیایی خاصی در کبد تولید می شود.
هر دو شکل بیلی‌روبین و همچنین سطح کل این ماده در خون، برای کمک به تعیین وضعیت سلامتی فرد اندازه گیری می‌شود. به طور کلی، مقادیر بالاتر این ماده در بدن شواهدی از مشکلات بیماری کبدی (مانند هپاتیت)، اختلالات خونی و همچنین انسداد مجاری صفراوی (لوله هایی است که کبد را به روده کوچک متصل می کند) می باشد. از آنجا که وجود بیلی روبین بیش از حد در جریان خون (با نام هیپربیلی‌روبینمی) می تواند به معنای مشکلات قابل توجهی در سلامتی باشد، شناختن علائم این بیماری که مهمترین آنها زردی است، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
زردی یا یرقان چیست؟
زمانی که تجمع بیلی روبین در خون باعث تغییر رنگ عادی پوست، غشاهای مخاطی و قسمت سفید چشم به رنگ زرد شود، فرد مبتلا به زردی است. زردی به خودی خود یک بیماری خطرناک نیست، بلکه نشانه یک بیماری است که باید علت اصلی آن مورد بررسی قرار گیرد.
زردی علاوه بر رنگ زرد که در پوست، چشم و غشاهای مخاطی دیده می شود، باعث ایجاد علائمی مانند خارش پوست، تغییر در رنگ ادرار و مدفوع و خستگی نیز می‌شود.
تجمع بیلی روبین در خون می تواند به دلیل افزایش غیر عادی تجزیه گلبول های قرمز خون، سنگ کیسه صفرا یا بیماری های کبدی (مانند هپاتیت یا سیروز) باشد. زردی گاهی در نوزادان نیز اتفاق می افتد؛ زیرا کبد نوزادان نابالغ بوده، پردازش بیلی روبین در بدن آنها با مشکل مواجه می شود.
آزمایش بیلی روبین خون برای چه منظوری استفاده می شود؟
برای بررسی سلامت کبد از آزمایش بیلی روبین خون استفاده می شود. به علاوه این آزمایش معمولاً برای کمک به تشخیص زردی نوزادان استفاده می شود. بسیاری از نوزادان سالم مبتلا به زردی می شوند، زیرا کبد آنها به اندازه کافی بالغ نیست که بتواند بیلی روبین را به طور کامل از خون پاکسازی کند. زردی نوزاد تازه متولد شده معمولاً بی خطر بوده و طی چند هفته برطرف می شود. اما در بعضی موارد، بالا بودن سطح بیلی روبین می تواند منجر به آسیب مغزی شود، بنابراین اغلب انجام این آزمایش برای نوزادانی با علائم زردی به عنوان احتیاط انجام می شود.
چه عواملی موجب تجویز آزمایش بیلی‌روبین خون می شود؟
هنگامی که پزشک علائم و نشانه های آسیب کبدی را در بیمار مشاهده کند، آزمایش بیلی‌روبین خون را به همراه آزمایشات کامل مربوط به کبد تجویز می کند. این علائم شامل موارد زیر است:
• زردی
• ادرار تیره و به رنگ کهربا
• حالت تهوع و استفراغ
• درد یا تورم در ناحیه شکم
• خستگی و بی حالی عمومی که اغلب همراه با بیماری های مزمن کبدی است.
• همچنین آزمایش بیلی روبین خون در موارد زیر و به منظور بررسی شرایط سلامت بیمار تجویز می شود:
• سابقه نوشیدن مقادیر زیاد الکل
• علائم و نشانه های مسمومیت دارویی
• ابتلا به ویروس هپاتیت
• آگاهی از وجود انسداد در لوله های صفراوی
• کنترل بیماری یا اختلال کبدی
• تشخیص اختلالاتی مانند کم خونی همولیتیک
• بررسی سطح بیلی روبین موجود در خون نوزاد مبتلا به زردی
آیا برای انجام آزمایش بیلی روبین خون به آمادگی نیاز است؟
اغلب، نمونه خون از ورید بازوی شما گرفته می‌شود. کارکنان نمونه‌گیر یک نوار را در اطراف بازوی شما ببندد و یک‌تکه کوچک از پوست را ضدعفونی کند. بعد، آنها یک سوزن متصل به یک لوله جمع‌آوری را به منطقه ضدعفونی شده وارد می‌کنند و مقدار کمی خون را خارج می‌کنند.
پس از برداشتن نمونه خون و برداشتن سوزن، از شما خواسته می‌شود با باند یا یک‌تکه گاز به محل فشار ملایم وارد کنید که باعث جلوگیری از خونریزی می‌شود و از کبودی جلوگیری می‌کند. شما می‌توانید فعالیت‌های عادی خود را پس از آزمایش از سر بگیرید.
بسته به آزمایشگاهی که مراجعه می کنید ممکن است نیاز به ناشتایی وجود داشته باشد، بنابراین حتما از مسئول آزمایشگاه مربوطه سوال کنید. همچنین، در صورتیکه آزمایش بیلی‌روبین خون همراه با تست‌های دیگر انجام شود، ممکن است نیاز به ناشتایی داشته باشید. تنها ممکن است در محل نمونه گیری احساس سوزش و گاها کبودی داشته باشید. این تست برای نوزادان با استفاده از سوزنی خاص و نمونه گیری از پاشنه پا انجام می گیرد.
نتایج آزمایش بیلی روبین خون:
نتایج این بیماری می بایست توسط پزشک و با بررسی کلیه شواهد و سوابق بیمار انجام شود.مرجع رنج نرمال در هر آزمایشگاه متغیر است.در آزمایشگاه پیشرو محدوده مرجع عبارت است از:
میزان طبیعی بیلی روبین در بزرگسالان: 1.2 تا 0.3 (mg/dL )
میزان طبیعی بیلی روبین در نوزادان: کلی بین 12 تا 1.0 (mg/dL) است.
بالا بودن میزان بیلی روبین در نوزادان به دلیل استرس تولد طبیعی است. میزان طبیعی بیلی روبین غیر مستقیم ظرف 24 ساعت اولیه‌ی تولد کمتر از 5.2 (mg/dL) است. اما بعضی از نوزادان دچار نوعی یرقان هستند و میزان بیلی روبین ظرف چند روز اول بعد از تولد به بیشتر از 5 (mg/dL) می‌رسد.
افزایش سطح بیلی‌روبین در بزرگسالان و کودکان:
سطح بیلی‌روبین که به طور عمده بیلی‌روبین غیر کونژوگه (غیر مستقیم) می باشد؛ ممکن است در اثر افزایش غیر معمول تخریب گلبول های قرمز، ناتوانی در پردازش بیلی‌روبین توسط کبد و ابتلا به سندرم گیلبرت و کاهش سطح آنزیمی که باعث تولید بیلی‌روبین می شود افزایش یابد.
اگر بیلی‌روبین کونژوگه (مستقیم) بیشتر از نوع غیر کونژوگه (غیر مستقیم) آن باشد، به طور معمول مشکلی در ارتباط با کاهش دفع بیلی‌روبین توسط سلول های کبدی وجود دارد. این اختلال به علت ابتلا به هپاتیت ویروسی و واکنش دارویی رخ می دهد. همچنین گاهی اوقات کبد قادر به پردازش بیلی‌روبین است اما انسداد مجاری صفراوی وجود دارد و در صورت ابتلا به سنگ مجاری صفراوی، تومور و ایجاد زخم در مجاری صفراوی، سطح بیلی‌روبین کونژوگه بیشتر از بیلی‌روبین غیر کونژوگه است.
افزایش سطح بیلی روبین در نوزادان تازه متولد شده:
افزایش سطح بیلی‌روبین نوزادان تازه متولد شده در چند روز اول پس از تولد نسبتاً شایع است که به آن زردی فیزیولوژیک نوزاد می گویند. معمولاً زردی فیزیولوژیک نوزاد متولد شده موقت است و طی چند روز تا دو هفته برطرف می شود. با این حال در موارد زردی شدید، این عارضه احتمالا دلایل دیگری مانند برخی از عفونت های مادرزادی دارد که تشخیص آن به عهده پزشک است.
آزمایش بیلی‌روبین خون تنها یکی از معیارهای سلامت کبد است. در صورت صلاح دید پزشک، آزمایشات دیگری نیز به جهت بررسی عملکرد و شرایط کبد انجام می‌شود. این موارد شامل آزمایشات عملکرد کبد، آزمایش کامل خون و آزمایش پروتئین های خاص که توسط کبد ساخته می‌شوند، هستند. علاوه بر این، در صورت نیاز آزمایش ادرار، سونوگرافی یا بیوپسی (نمونه برداری از بافت کبد) برای بررسی بیشتر پیشنهاد می‌شود.
منابع:
https://labtestsonline.org/tests/bilirubin
https://www.verywellhealth.com/bilirubin-5076079
https://medlineplus.gov/lab-tests/bilirubin-blood-test/